Neokatechumenat

Neokatechumenat jest drogą ponownego odkrycia znaczenia przyjęcia chrztu przeznaczoną dla osób dorosłych oraz młodzieży. Od swego powstania został zaproponowany jako droga wtajemniczenia w wiarę, co oznacza, że nie jest jakąś szczególną duchowością, ale drogą wzrastania, „itinerarium formacji katolickiej, ważnej dla społeczeństwa i czasów dzisiejszych” (Jan Paweł II, List Ogniqualvolta). Ten proces dojrzewania do wiary odbywa się we wspólnocie chrześcijańskiej, która ma stawać się znakiem dla świata i opierać się procesowi sekularyzacji.

Formacja

Formacja neokatechumenalna jest rozpisana na szereg etapów, których ukończenie zajmuje od kilkunastu do dwudziestu kilku lat. Przechodzeniu kolejnych etapów towarzyszą odpowiednie ryty, nawiązujące do liturgii wczesnochrześcijańskiej oraz tzw. skrutynia, mające na celu weryfikację, czy u członków wspólnoty dają się już zauważyć owoce wiary, umożliwiające im przejście na dalszy etap drogi.

Przechodzenie drogi neokatechumenalnej odbywa się w oparciu o tzw. trójnóg, na który składa się celebracja Eucharystii, celebracja liturgii słowa oraz doświadczenie wspólnotowe. Członkowie wspólnot spotykają się regularnie dwa razy w tygodniu, raz na celebracji liturgii słowa i drugi na zgromadzeniu eucharystycznym, a ponadto odbywają spotkania domowe oraz jedno- lub kilkudniowe tzw. konwiwencje wyjazdowe.

Szczególnym darem formacji neokatechumenalnej jest poznawanie Słowa Bożego jako realizującego się dzisiaj w życiu członków wspólnot, tak samo, jak realizowało się w historii postaci biblijnych, a także możliwość przeżywania autentycznego życia chrześcijańskiego we wspólnocie, stanowiąca powrót do modelu eklezjalnego pierwszych wieków.

Podczas sprawowanych celebracji wspólnoty neokatechumenalne posługują się bogatą symboliką liturgiczną, która jest tłumaczona w czasie katechez towarzyszących przechodzeniu kolejnych etapów.

Historia neokatechumenatu

Historia neokatechumenatu zaczęła się w roku 1964, kiedy Francisco (Kiko) Argüello, malarz urodzony w León (Hiszpania) i Carmen Hernández, absolwentka chemii, wychowanka Instytutu Misioneras de Cristo Jesús, spotykali się wśród mieszkańców baraków ze slumsów Palomeras Altas, na peryferiach Madrytu. Po trzech latach w tym środowisku, złożonym przede wszystkim z osób ubogich i wykluczonych społecznie, uformowała się pewna synteza kerygmatyczno-katechetyczna, oparta na słowie Bożym, liturgii i doświadczeniu wspólnotowym, stanowiąca zaczątek nowego odkrycia znaczenia chrztu, które opatrznościowo zbiegło się z postulatami, jakie w tym samym czasie wyznaczył Sobór Watykański II.

Doświadczenie baraków szybko przeszło do niektórych parafii Madrytu i Zamory. Jak się okazało, katechezy, które miały zanieść do tych miejsc doświadczenie syntezy kerygmatyczno-katechetycznej, zostały tam przyjęte wyłącznie jako teoretyczne konferencje a nie jako konkretna oferta wejścia na drogę nawrócenia i „kenozy”. Podczas tych doświadczeń ukazała się potrzeba katechizacji osób ochrzczonych, która umożliwiłaby im uznanie swojej grzeszności i dojście do wiary dojrzałej, zdolnej odpowiedzieć na dokonujące się przemiany społeczne.

W kwietniu 1970 roku, w Majadahonda, w pobliżu Madrytu, Kiko i Carmen, razem z odpowiedzialnymi, prezbiterami i kilkoma proboszczami z pierwszych wspólnot, zebrali się, by przeprowadzić pierwszą refleksję nad rzeczywistością, którą Duch Święty wzbudził pośród nich. Przygotowano kwestionariusz z zasadniczym pytaniem: czym są te wspólnoty powstające w parafiach? Po trzech dniach modlitwy i pracy osiągnięto jednomyślnie odpowiedź: wspólnota to Kościół, który jest widzialnym Ciałem Chrystusa zmartwychwstałego. Rodzi się z głoszenia „Dobrej Nowiny”, którą jest Chrystus, zwycięzca w nas tego wszystkiego, co nas zabija i niszczy. To głoszenie jest apostolskie, tzn. odbywa się w jedności z biskupem i w zależności od niego, co daje mu gwarancję prawdy i powszechności. Misją, jaką Bóg powierzył tym wspólnotom, jest bycie sakramentem zbawienia wewnątrz aktualnej struktury parafialnej. Na zakończenie konwiwencji do uczestników dołączył ówczesny Arcybiskup Madrytu. Kiedy przeczytano mu refleksję, która dojrzała podczas spotkania, powiedział: „Gdybym ja to napisał, byłaby to najpiękniejsza stronica mego życia”.

Kilka lat później, gdy Droga Neokatechumenalna rozprzestrzeniła się już w wielu parafiach Rzymu i w różnych diecezjach Włoch, Kongregacja Kultu Bożego wezwała inicjatorów, chcąc się dowiedzieć, na czym polega to itinerarium ponownego odkrywania chrztu oraz ryty, które są w nim sprawowane. Ówczesny sekretarz Kongregacji, Bp Annibale Bugnini i grupa towarzyszących mu ekspertów byli pod bardzo dużym wrażeniem widząc, że to, co od kilku lat opracowywali na temat katechumenatu dla dorosłych – a co niebawem miało zostać opublikowane jako Obrzędy Chrześcijańskiego Wtajemniczenia Dorosłych (OCWD) – Duch Święty, poczynając od ubogich, już wprowadzał w życie Kościoła. Po dwóch latach studiów nad tym, co robiły wspólnoty, opublikowano w oficjalnym biuletynie Kongregacji (Notitiae), po łacinie, dla całego Kościoła, notę pochwalną: „Praeclarum exemplar” dzieła dokonywanego przez Drogę Neokatechumenalną. Uzgodniono z nimi nazwę: „Neokatechumenat”, jako itinerarium chrześcijańskiej formacji pochrzcielnej, które podąża za wskazaniami zawartymi w IV rozdziale OCWD, a więc tym, gdzie jest mowa, że niektóre ryty katechumenatu nieochrzczonych można zastosować także do osób już ochrzczonych, lecz niedostatecznie katechizowanych.

Misja

Misją wspólnot neokatechumenalnych jest ukazywanie nowego sposobu przeżywania Ewangelii „dzisiaj”, tzn. z uwzględnieniem głębokich potrzeb człowieka i momentu historycznego Kościoła. Ukazywanie tej drogi dokonuje

wewnątrz parafii i sprowadza się do dawania dwóch podstawowych znaków wiary: miłości w wymiarze krzyża oraz jedności (por. J 13,34-35;17,23). W realizacji tej misji wspólnoty czują się zobowiązane, aby niczego w Kościele nie niszczyć, ale przeciwnie, ukazywać jego odnawiające się owoce.

W miarę rozwoju Drogi Duch Święty wzbudzał w Kościele kolejne nowe formy ewangelizacji, a wśród nich instytucję katechistów wędrownych, rodzin w misji oraz seminariów „Redemptoris Mater”.

1. Katechiści wędrowni

Wielu biskupów, widząc, że w tych parafiach, gdzie narodziła się Droga Neokatechumenalna, powstawały małe, żywe wspólnoty pełne ludzi, którzy wcześniej oddalili się od Kościoła, zaczęło zabiegać o możliwość otwarcia tego samego procesu inicjacji chrześcijańskiej w ich diecezjach i prosić o katechistów z innych miast lub krajów. To zrodziło instytucję katechistów wędrownych, którzy w sposób wolny odpowiadają na wezwanie do głoszenia Ewangelii w diecezjach, które tego najbardziej potrzebują. W tej działalności ukazuje się na nowo model Kościoła pierwotnego ewangelizowanego przez apostołów i katechistów wędrownych, którzy nie tworzą jakiejś specjalnej grupy, ale pozostają włączeni we własne wspólnoty i parafie, z których wyruszają i do których okresowo powracają.

W ten sposób stopniowo zaczęto tworzyć ekipy wędrownych dla ewangelizacji, złożone z kobiet i mężczyzn stanu wolnego lub z małżeństw oraz kapłana, który otrzymał pozwolenie od własnego biskupa lub przełożonego zakonnego. Wyruszają one na pewien czas do innej diecezji, w porozumieniu z biskupem, który ich zaprasza, by otwierać Drogę Neokatechumenalną w parafiach. Wspomniana struktura ewangelizacji, jakby „rusztowanie”, jest koordynowana przez ekipę odpowiedzialną za Drogę Neokatechumenalną.

2. Rodziny w misji

W obliczu sytuacji w Europie północnej, gdzie sekularyzacja trwa już od wielu lat, Kościół zmniejsza się i znajduje się w sytuacji skrajnej słabości, a przede wszystkim zniszczona jest rodzina, Kiko i Carmen dostrzegli konieczność posłania na te tereny rodzin w misji, które stanowiłyby nowy początek obecności Kościoła i ukazywały oblicze „rodziny chrześcijańskiej”.

Wkrótce zapoczątkowana misja rodzin okazała się potrzebna również w Ameryce Południowej, gdzie z powodu ogromnej migracji ze wsi do peryferii wielkich miast oraz zbyt małej liczby prezbiterów, by otwierać nowe parafie, wielkie aglomeracje miejskie coraz częściej padały łupem sekt. Biskupi, widząc siłę ewangelizacyjną, jaką posiada Droga, zaczęli prosić, aby w te centra peryferyjne, często stanowiące ogromne osiedla baraków, wysłać rodziny, które tworzyłyby ogniska ewangelizacji.

Opisane zjawiska sprawiły, że w 1988 r. Ojciec Święty Jan Paweł II wysłał do wielu diecezji pierwsze sto rodzin, o które poprosili biskupi.

Rodziny w misji, pozostając zjednoczone z własną wspólnotą neokatechumenalną włączoną w parafię, są utrzymywane przez wspólnotę i parafię w zakresie kosztów podróży, wynajmu mieszkań, budowy nowych kościołów, wsparcia moralnego, listów, modlitw, itd. Rodzi się w ten sposób korzystna współpraca pomiędzy wspólnotą, parafią i misją.

Z tego dzieła ewangelizacji, zapoczątkowanej przez rodziny w różnych rejonach, bardzo szybko zrodziła się potrzeba prezbiterów, którzy podtrzymywaliby te nowe, zaledwie powstałe wspólnoty, i przy udziale których można by utworzyć ewentualne nowe parafie.

3. Seminaria Redemptoris Mater

W opisanym kontekście narodziły się Seminaria „Redemptoris Mater”, stanowiące owoc proroczej wizji inicjatorów Drogi, odwagi Papieża Jana Pawła II oraz zapału misyjnego rodzin w misji. Właśnie świadectwo wiary tych rodzin okazało się fundamentalne dla reewangelizacji i tworzenia nowych parafii.

Seminaria „Redemtoris Mater” są erygowane przez biskupów, w porozumieniu z Międzynarodową Ekipą Odpowiedzialną za Drogę i rządzą się normami obowiązującymi dla formacji i inkardynacji duchowieństwa diecezjalnego, stąd stanowią szczególnego rodzaju seminaria diecezjalne. Ich charakterystyczną cechą jest misyjność, która polega na tym, że prezbiterzy w nich uformowani są gotowi, żeby być posłanymi przez Biskupa w jakiekolwiek miejsce świata. Seminarzyści pochodzą z różnych krajów i kontynentów, co jest konkretnym znakiem katolickości, jak też dyspozycyjności, by być posłanymi gdziekolwiek.

Najbardziej jednak znaczącą cechą tych Seminariów jest to, że z jednej strony stanowią dar, który pomaga diecezji w otwieraniu się na misyjność, aby iść na cały świat, a z drugiej strony znajdują w Drodze Neokatechumenalnej wsparcie, które towarzyszy seminarzystom w czasie ich przygotowania, a po przyjęciu prezbiteratu nadal ich podtrzymuje w permanentnej formacji.

Wspólnoty neokatechumenalne w Prowincji Gdańskiej

Prowadzenie wspólnot neokatechumenalnych stanowi ważny element apostolstwa Prowincji św. Maksymiliana od samego początku jej powstania. Obecnie wspólnoty Drogi istnieją przy klasztorach w: Darłówku, Darłowie, Dobrej, Elblągu, Koszalinie, Kwidzynie i Lęborku.